20/12/2021
Hipersomnia (nadmierna senność) - przyczyny, diagnozowanie, leczenie

Czym jest hipersomnia?

Mówiąc z dużym uproszczeniem, możemy stwierdzić, że hipersomnia to po prostu nadmierna senność. Pojawia się u wielu osób, które z jakiegoś powodu, przez dłuższy czas są narażone na niewystarczającą ilość, lub brak snu.

Do czynników powodujących taki stan możemy zaliczyć zbyt krótki czas przeznaczony na nocny odpoczynek, nieregularny tryb życia lub nieprawidłowy rytm dobowy, zaburzenia snu, a także stres czy złą dietę.

Osoby cierpiące na hipersomnię odczuwają ciągłe znużenie, niechęć do podjęcia rutynowych czynności, trudności z koncentracją i napięcie nerwowe. Mogą pojawić się także rozdrażnienie, niekontrolowane wybuchy złości czy uczucie niepokoju, typowe dla chorób o podłożu psychicznym.

Czy nadmierna senność zawsze powinna nas martwić?

Każdego z nas czasem dotyka złe samopoczucie. Kilkudniowe zmęczenie i senność u mężczyzn, jak i u kobiet może mieć związek z nieprzespaną nocą, koniecznością zmiany trybu życia, wprowadzeniem restrykcyjnej diety czy nawet sytuacją pogodową.

Jest to normalna reakcja organizmu, który domaga się uzupełnienia zapasów energii. W takim przypadku najlepiej znaleźć czas na porządne wyspanie się i relaks.

Jeśli jednak w ciągu kilku tygodni, pomimo poprawy higieny snu i przespania całej nocy, złe samopoczucie i ciągłe znużenie nie ustępują, to mamy do czynienia z reakcją patologiczną, a tą należy już leczyć.

Diagnostyka hipersomnii

Do stwierdzenia hipersomnii konieczny jest wywiad lekarski i wykonanie konkretnych badań, które pomogą wykluczyć inne przyczyny nadmiernej senności. Do takich należą między innymi:

• pogorszenie jakości snu wynikające z przyjmowania środków pobudzających (kofeina, niektóre leki) lub substancji psychoaktywnych,
• stres i przeżycia silnie oddziałujące na emocje,
• wieczorne używanie urządzeń emitujących światło niebieskie, które zaburza wydzielanie prawidłowej ilości melatoniny (ekran smartfonu, telewizja),
• obecność innych zaburzeń snu (bezsenność, zespół niespokojnych nóg, bezdech senny, parasomnie),
• choroby psychiczne (depresja, schizofrenia, choroba dwubiegunowa),
• choroby układu krążenia, nerwowego, pokarmowego, infekcje bakteryjne i grzybicze, urazy głowy.

 

Gdzie leczyć zaburzenia snu?

Często osoby borykające się z nadmierną sennością bądź innymi zaburzeniami snu nie wiedzą, gdzie zwrócić się o pomoc. Najlepiej z problemem udać się do lekarza rodzinnego, który podejmie decyzję o skierowaniu do poradni właściwej naszemu przypadkowi.

Może okazać się, że niezbędna jest wizyta u psychiatry. Wywołuje to u wielu osób obawy, jednak jest to praktyka powszechna i ma na celu skuteczną pomoc w walce z problemem bezsenności. Psychiatra przeprowadza dokładny wywiad z pacjentem, analizuje przypadek na podstawie skal senności, a także wykonuje badanie jakości snu.

Skale senności

Skale senności są popularnym narzędziem pomocnym w diagnozowaniu hipersomnii. Polegają one na określeniu stopnia prawdopodobieństwa zaśnięcia podczas niektórych czynności wykonywanych w trakcie dnia.

Najczęściej stosowana jest Skala Senności Epworth, w której pacjenci otrzymują kwestionariusz z listą czynności, jak na przykład oglądanie telewizji, czytanie książek czy przebywanie w miejscu publicznym. Ich zadaniem jest zaznaczenie przy każdej pozycji odpowiedniej cyfry od 0 (zaśnięcie niemożliwe) do 3 (duże prawdopodobieństwo zaśnięcia). Następnie sumuje się poszczególne punkty, a wynik powyżej 10 może wskazywać na hipersomnię.

Należy jednak pamiętać, że skale pomiarowe są jedynie pomocą we właściwej diagnozie, nie jej podstawą. Wielu pacjentów zaznacza informacje nie do końca zgodne z faktycznym stanem, a jedynie oparte na subiektywnych odczuciach.

Badania diagnostyczne hipersomnii

Rozpoznanie choroby nie powinno opierać się jedynie na wywiadzie lekarskim. Ważne jest wykonanie konkretnych badań, dzięki którym lekarz zyska pewność co do wdrożenia leczenia w kierunku hipersomnii. Są to:

• Test wielokrotnej latencji snu - polega na rejestrowaniu czynności bioelektrycznej mózgu podczas pięciu okołopółgodzinnych drzemek w odstępie 2 godzin w trakcie dnia. Wówczas bada się czas potrzebny do zasypiania - jeśli jest on krótszy niż 5 minut, oznacza to patologiczną senność.
• Test utrzymania czuwania - dosyć ciekawy test, podczas którego pacjent siedzi w wygodnym fotelu znajdującym się w ciemnym pomieszczeniu, starając się nie zasnąć. Składa się on z czterech około 40-minutowych cykli, podczas których rejestrowana jest czynność bioelektryczna mózgu.
• Badanie polisomnograficzne - badanie przebiegające w trakcie snu podczas całej nocy. Dokładnie rejestruje się poszczególne fazy REM i nREM, pracę serca i układu krążenia, przepływ powietrza przez drogi oddechowe, poziom natlenienia krwi, a także ruchy kończyn, a następnie wyniki poddawane są analizie.

Rodzaje hipersomnii

Hipersomnia pierwotna

Charakteryzuje się występowaniem nadmiernej senności bez możliwości stwierdzenia konkretnej przyczyny tego stanu. Jest to choroba wymagająca przyjmowania środków farmakologicznych.

Wyróżnia się dwa warianty hipersomnii pierwotnej: narkolepsję i hipersomnię idiopatyczną.

 

Narkolepsja - obajwy

Jest wynikiem uszkodzenia części mózgu odpowiedzialnej za produkcję hipokretyny, która stabilizuje sen. Objawy to nie tylko wzmożona senność, ale również jej nagłe i silne ataki, podczas których organizm traci napięcie mięśniowe.

Chory na narkolepsję jest wówczas w pełni świadomy, jednak nie może się poruszać ani mówić, a jego ciało jest wiotkie, zupełnie jak podczas snu. Czasami pojawiają się omamy wzrokowe lub paraliż przysenny.

W narkolepsji kluczową rolę odgrywa leczenie farmakologiczne, a także dbałość o higienę i jakość snu czy wprowadzenie kilku drzemek w ciągu dnia.

Hipersomnia idiopatyczna

To wciąż mało znana odmiana choroby, gdzie pacjent odczuwa zmęczenie i nadmierną senność pomimo prawidłowego snu w ciągu nocy.

Rozpoznanie utrudnia fakt, że nie występują żadne inne charakterystyczne objawy, tak jak ma to miejsce w przypadku narkolepsji.

Hipersomnia wtórna

Jest najczęściej występującym rodzajem hipersomnii, spowodowanym innymi zaburzeniami snu lub chorobami współistniejącymi.

Pojawienie się nadmiernej senności jest możliwe m.in. w wyniku depresji, chorób tarczycy, obturacyjnego bezdechu sennego, udaru mózgu, zapaleniu opon mózgowych, padaczki czy przewlekłego stresu.

Jak leczyć nadmierną senność?

Ciągłe zmęczenie połączone z sennością uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Hipersomnia w każdej formie wymaga leczenia, gdyż skutki braku snu są niebezpieczne dla naszego zdrowia. Zaburzenia mogą osłabić układ odpornościowy czy narazić na choroby o podłożu psychicznym.

Najlepiej udać się z problemem do lekarza psychiatry, który postawi dokładną diagnozę, a następnie podejmie decyzję w sprawie właściwej terapii oraz ewentualnego przepisania leków.

Leczenie hipersomnii odbywa się głównie na podłożu behawioralnym. Chory powinien zadbać o jak najlepszą higienę związaną ze snem. Składa się na nią:

• odpowiednia ilość czasu spędzonego w łóżku,
• zakup wygodnego materaca i pościeli z naturalnych materiałów,
• utrzymywanie w sypialni optymalnej temperatury i wilgotności powietrza,
• zakaz korzystania przed zaśnięciem ze smartfona czy oglądania telewizji,
• dbałość o aktywność fizyczną na świeżym powietrzu,
• odstawienie substancji psychoaktywnych i pobudzających,
• wprowadzenie krótkich drzemek w dzień.

Jeśli zauważasz u siebie wymienione w tekście objawy hipersomnii, bądź inne zaburzenia wpływające na komfort snu, nie czekaj i zgłoś się do lekarza.

Pamiętaj, że sen jest podstawą prawidłowego funkcjonowania organizmu. Im szybciej podejmiesz leczenie, tym większa szansa na poprawę komfortu życia i dobre zdrowie!