Cukrzyca niszczy układ sercowo-naczyniowy, jest główną przyczyną przedwczesnych zgonów diabetyków. Połowa osób z cukrzycą umiera na choroby układu krążenia, np. zawał serca czy udar mózgu (opinia ekspertów na kongresie Europejskiego Towarzystwa Badań nad Cukrzycą EASD). Nieleczony bezdech senny to ryzyko zwiększa. Międzynarodowe organizacje lekarskie, a także  Polskie Towarzystwo Nadciśnienia Tętniczego kwalifikują bezdech jako główną przyczynę nadciśnienia tętniczego wtórnego oraz nadciśnienia trudnego w kontroli tj. nadciśnienia opornego na terapię lekową. Bezdech senny jest również odpowiedzialny za nadciśnienie (maskowane) podczas snu pacjenta, które zwłaszcza przy współistniejącej cukrzycy jest bardzo niebezpieczne, a jednocześnie najczęściej pozostaje nierozpoznane.

Terapia bezdechu sennego może niwelować uciążliwe dolegliwości pacjenta z cukrzycą typu 2, m.in.: zmęczenie, nadmierną senność w ciągu dnia, nykturię, a także zmniejszać ryzyko sercowo-naczyniowe u tych pacjentów. Terapia CPAP zapobiega zapadaniu się górnych dróg oddechowych podczas snu, umożliwia swobodne oddychanie, eliminuje chrapanie, zapobiega niedotlenieniu i epizodom bezdechów.

Terapia CPAP u pacjentów z cukrzycą i współistniejącym bezdechem sennym:

• poprawia wrażliwość na insulinę, a kontrola tej wrażliwości i stężenia glukozy we krwi to podstawowe zadania w procesie leczenia diabetyków
• redukuje średnie ciśnienie krwi podczas snu, może przekładać się na poprawę profilu dobowego ciśnienia tętniczego, co jest szczególnie istotne w grupie pacjentów obarczonych cukrzycą oraz współistniejącym bezdechem sennym i nadciśnieniem, gdzie priorytetem leczenia jest monitorowanie wysokiego ciśnienia krwi i związanych z nim powikłań sercowych.

Terapia CPAP przywraca prawidłową jakość snu, dzięki czemu niweluje uciążliwe dolegliwości (zmęczenie, nadmierną senność w ciągu dnia, nykturię) zarówno cukrzycy, jak i bezdechu sennego.

Istnieją różne metody leczenia bezdechu stosowane w zależności m.in. od nasilenia jego objawów. Zdrowe nawyki żywieniowe, aktywność fizyczna i redukcja masy ciała to podstawowe narzędzia walki z cukrzycą typu 2, otyłością i bezdechem sennym. Efekty tych działań i powstrzymanie rozwoju i/lub powikłań współistniejących schorzeń w dużej mierze uzależnione są od zaangażowania pacjenta. Złotym standardem terapii bezdechu sennego uważane jest wytwarzanie stałego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych za pomocą aparatów CPAP.

Aparat CPAP - złoty standard w leczeniu bezdechu

Najprostszą i najskuteczniejszą metodą leczenia bezdechu sennego jest terapia CPAP polegająca na wytwarzaniu stałego dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych. Umieszczony przy łóżku aparat CPAP dyskretnie dozuje powietrze pod ciśnieniem przez rurkę i niewielką maskę. Dostarczane ciśnienie działa jak wspornik, który utrzymuje otwarte górne drogi oddechowe, zapobiegając jednocześnie bezdechom. Terapia CPAP nie wymaga przyjmowania leków. W wielu przypadkach efekty odczuwane są przez pacjenta natychmiast, często już po pierwszym użyciu aparatu i maski.

Jak to działa?

Podczas snu rozluźniają się mięśnie kontrolujące górne drogi oddechowe. Nadmierne rozluźnienie tych mięśni powoduje opadanie podniebienia miękkiego oraz języczka, a w następstwie zwężenie dróg oddechowych. Jest to moment, w którym wiele osób zaczyna chrapać. Zbyt duże zwężenie dróg oddechowych powoduje problemy z oddychaniem, a całkowite zablokowanie skutkuje zatrzymaniem oddychania, tzw. obturacyjnym bezdechem sennym. Może on trwać od kilku do kilkunastu sekund i występować nawet kilkaset razy w ciągu nocy! Powstaje wrażenie duszenia się, następuje przebudzenie i powrót akcji oddechowej. Podczas bezdechu dochodzi do spadku saturacji krwi, co skutkuje niedotlenieniem całego organizmu. Wtłaczając do płuc pacjenta za pomocą maski nosowej lub twarzowej powietrze pod zwiększonym ciśnieniem, aparat CPAP utrzymuje otwarte górne drogi oddechowe i zapobiega bezdechom.

Aparat CPAP – refundowany w 90% przez NFZ

Szczegóły znajdziesz tutaj.

Diagnostyka bezdechu sennego u pacjentów z cukrzycą jest o tyle trudna, że niektóre objawy w przebiegu schorzenia charakterystyczne dla diabetyków (np. nadmierna senność czy potrzeba oddawania moczu w nocy) są także częstymi objawami nieleczonego bezdechu sennego. Zależność ta osłabia często czujność zarówno pacjentów, jak i lekarzy, a w konsekwencji opóźnia czas postawienia pełnej diagnozy.

Zalecenia diabetologiczne dla lekarzy sugerują krzyżową diagnostykę przesiewową w przypadku zdiagnozowania jednego ze schorzeń. Pacjenci z bezdechem powinni wykonać diagnostykę w kierunku cukrzycy, a diabetycy powinni zostać poddani badaniom w kierunku bezdechu (np. polisomnografii, poligrafii). Badania dowodzą, że pacjenci z bezdechem sennym mają gorszą tolerancję glukozy i częściej obserwowany jest u nich tzw. stan przedcukrzycowy (np. podwyższona glikemia rano na czczo), co niezależnie zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy.

Jeśli podejrzewasz u siebie bezdech senny, zgłoś się do swojego lekarza pierwszego kontaktu po skierowanie do poradni pulmonologicznej. Szczegółowe informacje jak diagnozować obturacyjny bezdech senny, a także lista pracowni snu dostępne są tutaj.

Benefity leczenia bezdechu

Systematyczna i prawidłowa terapia CPAP ma pozytywny wpływ na inne zaburzenia i schorzenia psychosomatyczne:

Efekt neurobehawioralny

• Zmniejszenie senności dziennej
• Poprawa koncentracji
• Zwiększona produktywność w pracy
• Zwiększona tolerancja wysiłku fizycznego

Efekty sercowo-naczyniowe

• Poprawa wartości ciśnienia tętniczego
• Zmniejszenie ryzyka rozwoju nadciśnienia tętniczego 
• Zmniejszenie ryzyka wystąpienia udaru mózgu 
• Lepsze rokowania u pacjentów po incydentach sercowo-naczyniowych 
• Poprawa frakcji wyrzutowej lewej komory serca 
• Poprawa wyników testu 6-minutowego chodu 

Efekty pulmonologiczne

• Zwiększenie pojemności oddechowej
• Redukcja nadreaktywności dróg oddechowych

Efekty metaboliczne

• Redukcja insulinooporności
• Redukcja stężenia glukozy we krwi (hemoglobina glikowana – HbA1c)
• Zmniejszenie poziomu trójglicerydów
• Zmniejszenie ryzyka rozwoju cukrzycy

Cukrzyca typu 2 jest ściśle związana z siedzącym, nieaktywnym stylem życia, zbyt kaloryczną dietą, a w następstwie z otyłością i nadwagą. Otyłość z kolei jest głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia obturacyjnego bezdechu sennego i cukrzycy typu 2. Jak pokazują badania, przyrost masy ciała o 10% zwiększa 6-krotnie ryzyko zachorowania na bezdech senny!.

Prawie 80% pacjentów z cukrzycą cierpi na otyłość:

• ok. 48% chorych ma nadwagę (BMI 25-29,9 kg/m2)
• 40% chorych ma otyłość pierwszego stopnia (BMI 30-34,9)
• 12% chorych ma normalną masę ciała (BMI:18,5–24,9)

BMI (Body Mass Index) – wskaźnik masy ciała; współczynnik uzyskiwany przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach.

Za otyłość uważa się stan, w którym tłuszcz stanowi 25 % całkowitej masy ciała u kobiety oraz ponad 20% masy ciała u mężczyzny. Istotne jest również rozmieszczenie tkanki tłuszczowej. U diabetyków występuje najgroźniejsza dla zdrowia – z uwagi na większe ryzyko rozwoju chorób współistniejących – otyłość tzw. brzuszna.

70% pacjentów z OBS jest otyłych.

Bezdech sprzyja pogłębieniu stopnia otyłości i zmniejsza wrażliwość tkanek na działanie insuliny, osłabiając metabolizm glukozy.

Otyłość i cukrzyca to najczęstsze zaburzenia metaboliczne. W leczeniu otyłości podstawową rolę odgrywa leczenie niefarmakologiczne tj.: właściwa dieta i wysiłek fizyczny. Prawidłowe odżywianie i aktywność fizyczna są również integralnym elementem leczenia cukrzycy i zapobiegania jej powikłaniom. Odpowiednio skomponowana dieta sprzyja utrzymaniu właściwego stężenia glukozy i lipidów oraz optymalnych wartości ciśnienia tętniczego. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca przeszkolenie osób chorych na cukrzycę z zakresu zasad prawidłowego odżywiania przez wyspecjalizowane w diabetologii osoby: lekarza, pielęgniarkę diabetologiczną, dietetyka, edukatora diabetologicznego. Każdy pacjent powinien znać zasady dotyczące kaloryczności diety, rozkładu kalorii w poszczególnych posiłkach, źródeł poszczególnych składników odżywczych (węglowodanów, tłuszczy, białek), witamin, składników mineralnych i fitozwiązków. U diabetyków konieczny jest indywidualny dobór diety uwzględniający m.in.: ciężar, wskaźnik masy ciała (BMI) i współistniejące schorzenia (nadciśnienie, choroby sercowo-naczyniowe).

Cukrzyca typu 2 i nieleczony bezdech senny powodują groźne dla zdrowia i życia powikłania. Aż 70% pacjentów z cukrzycą typu 2 cierpi na obturacyjny bezdech senny. U osób z bezdechem sennym prawdopodobieństwo rozpoznania cukrzycy wzrasta nawet do 70%.  Bezdech senny i otyłość przyczyniają się niezależnie do rozwoju nadciśnienia tętniczego, chorób układu sercowo-naczyniowego i zaburzeń metabolicznych. Istnieje także silna korelacja pomiędzy otyłością a stopniem zaawansowania bezdechu sennego. Co drugi diabetyk umiera na choroby układu krążenia (np. zawał serca, udar mózgu). Cukrzyca typu 2 wyniszcza układ sercowo-naczyniowy i skraca długość życia. U diabetyków ryzyko rozwoju choroby serca i udaru mózgu jest 2-4 krotnie wyższe. Najczęstszym powikłaniem wieloletniej cukrzycy (> 10 lat) jest nadciśnienie tętnicze.

U 50 % osób z cukrzycą typu 2 do chwili ich zdiagnozowania pojawia się co najmniej jedno powikłanie.

 U diabetyków równie ważne jak obniżanie poziomu glukozy jest zapobieganie powikłaniom sercowo-naczyniowym oraz wdrożenie terapii pozwalającej kontrolować ciśnienie krwi i masę ciała. Konsekwentnie prowadzona terapia CPAP pacjentów z OBS, współistniejącą cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym poprawia profil ciśnienia tętniczego.

Powikłania poszczególnych schorzeń współwystępujących

Bezdech senny	Cukrzyca typu 2 (wieloletnia)	Otyłość
Nadciśnienie tętnicze	Nadciśnienie tętnicze	Cukrzyca typu 2
Niewydolność serca	Choroba wieńcowa	Nadciśnienie tętnicze
Choroba niedokrwienna serca - zawał mięśnia sercowego	Zaburzenia rytmu serca	Miażdżyca naczyń
Zaburzenia rytmu serca	Udar mózgu	Choroba wieńcowa i zawał serca
Przewlekła obturacyjna choroba płuc	Nagły zgon sercowy	Udar mózgu
Udar mózgu	Bezdech senny	Bezdech senny
Cukrzyca typu 2	Niewydolność nerek	Kamica pęcherzyka żółciowego
Przewlekła choroba nerek	Pogorszenie widzenia	Choroby przeciążeniowe stawów
Depresja
Zaburzenia potencji