25/09/2019
Bezsenność - przyczyny, objawy, skutki
Bezsenność jest problemem coraz większej liczby Polaków. Mamy problemy z zaśnięciem, śpimy nerwowo, wybudzamy się wielokrotnie w ciągu nocy, a rano wstajemy z łóżek zmęczeni, rozdrażnieni i wciąż senni. I choć zwykle odczuwamy tę dolegliwość jako dokuczliwą, to nie szukamy jej przyczyn. A tymczasem istnieje wiele powodów problemów ze snem, które trzeba zdiagnozować. Bezsenność może bowiem prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Jakie są przyczyny bezsenności, jej objawy i skutki? Oto co powinniście wiedzieć na jej temat.
Czym jest bezsenność? Jakie są jej objawy?
Sen jest tym elementem naszego biologicznego rytmu, który spełnia w naszym życiu niezwykle istotną rolę - pozwala nam wypocząć fizycznie i psychicznie. Nasza przemiana materii ulega spowolnieniu, podobnie jak rytm serca i częstotliwość oddechu, obniża się także nasza reaktywność i wrażliwość na bodźce zewnętrzne. Dorosłemu człowiekowi do efektywnego wypoczynku sennego potrzeba od sześciu do ośmiu godzin snu na dobę, choć oczywiście zdarzają się osoby, którym w zupełności wystarcza nawet 4 - 5 godzin. Ważne, aby sen był nieprzerwany, spokojny i kończył się samoistnie, kiedy osoba poczuje się wyspana i zbudzi się wypoczęta.
Bezsenność określana jest jako dolegliwość polegająca na:
- problemach z zaśnięciem - osoba dotknięta bezsennością ma poważne trudności w zasypianiu, wierci się w łóżku. Odczuwa zmęczenie, ale sen nie nadchodzi;
- przerywanym śnie - wielokrotne wybudzanie się ze snu w ciągu nocy także jest jednym z objawów bezsenności i jest niezwykle uciążliwe. Nawet jeśli uda się nam zasnąć, po kilkudziesięciu minutach budzimy się. I mimo że zasypiamy ponownie, to takie powtarzające się epizody zaburzają naturalny rytm snu i prowadzą do niewyspania. Jeśli weźmiemy pod uwagę, że takie sytuacje występują co noc, zupełnie oczywistym staje się, że osoba dotknięta problemem odczuwa ogromne zmęczenie psychiczne i fizyczne;
- przedwczesnym budzeniu się ze snu - aby sen był efektywny i przynosił nam zasłużony wypoczynek, musi trwać tyle czasu, ile potrzebuje nasz organizm. Dla jednych będzie to 6, a dla innych 8 godzin na dobę. Jeśli wybudzasz się zbyt wcześnie, odczuwasz senność i zmęczenie. I to także jest poważny problem.
Przyczyny bezsenności
Szacuje się, że nawet około 45% dorosłych osób doświadczyło w swoim życiu bezsenności trwającej przez okres roku lub dłużej, a około 10% cierpi na bezsenność przewlekłą. Wśród przyczyn bezsenności wyróżnia się:
- chrapanie - jest niezwykle uciążliwe, i to nie tylko dla samego pacjenta, ale także jego bliskich. Zdarza się, że pacjent chrapie tak głośno, że budzi sam siebie. Ale trzeba pamiętać, że chrapanie może być objawem poważniejszych problemów zdrowotnych - obturacyjnego bezdechu sennego;
- obturacyjny bezdech senny - jest schorzeniem objawiającym się nadmiernym rozluźnieniem mięśni kontrolujących górne drogi oddechowe. Dochodzi wówczas do zwiotczenia struktur, takich jak podniebienie miękkie i języczek, które w efekcie tego opadają i zaburzają przepływ powietrza w drogach oddechowych, powodując głośne chrapanie przerywane epizodami zatrzymania oddechu. Chory wybudza się gwałtownie, lecz nie pamięta, że miał problem ze złapaniem kolejnego oddechu. Rano jest zmęczony, senny i rozdrażniony, ma problemy z koncentracją i koordynacją. To niezwykle poważna dolegliwość, a skutki zaniechania jej terapii mogą być wręcz tragiczne;
- zaburzenia psychiczne - aby zaśnięcie było możliwe, a nocny wypoczynek efektywny, musimy osiągnąć stan wyciszenia układu nerwowego. Jeśli dręczą Cię problemy osobiste lub zawodowe, odczuwasz lęk i niepokój lub jesteś nadmiernie pobudzony, możesz mieć problemy ze snem: trudności w zasypianiu i częste wybudzanie się, prowadzące do ciągłego zmęczenia oraz napięcia;
- nadciśnienie tętnicze - w wyniku pojawienia się w naczyniach krwionośnych blaszek miażdżycowych przepływ krwi staje się utrudniony, a jej ciśnienie rośnie, zwłaszcza w pozycji leżącej. Podwyższone ciśnienie z kolei powoduje problemy z zasypianiem;
- niewydolność serca - słabe serce chorego ma problemy z przepompowaniem krwi , a sam pacjent odczuwa duszność, która nasila się w pozycji leżącej. Aby ułatwić sobie oddychanie, musi usiąść, co wiąże się z koniecznością wybudzenia ze snu;
- astma - napady duszności związane z astmą mogą nasilać się w nocy, powodując problemy ze snem;
- nadczynność tarczycy - może powodować niepokój i przyspieszoną akcję serca, uniemożliwiające spokojny, nieprzerwany sen;
- zgaga - ta powszechna, lecz bardzo dokuczliwa dolegliwość może nam skutecznie uniemożliwić zaśnięcie i powodować częste wybudzenia ze snu, wywołane uczuciem pieczenia i bólu w przełyku;
- menopauza - poziom kobiecych estrogenów ma wpływ na fazy snu, a więc panie po menopauzie mogą odczuwać problemy z zaśnięciem i spokojnym snem.
Inne przyczyny bezsenności
To tylko kilka z wielu możliwych przyczyn wywołujących bezsenność. Omawiając ten problem, nie można pominąć wpływu, jaki na pojawienie się zaburzeń snu ma nasz tryb życia. Zjedzenie zbyt obfitego posiłku złej jakości (ciężkostrawne, tłuste potrawy), picie alkoholu przed snem, duszna sypialnia - mogą nasilić lub wywołać bezsenność. To najczęstsze i bardzo prozaiczne przyczyny, które łatwo można wyeliminować - należy spożywać lekkostrawne kolacje, zrezygnować z używek i wietrzyć sypialnię, także w okresie zimowym. Niektórym osobom pomaga także aktywność fizyczna lub medytacja - wyciszają układ nerwowy i rozluźniają napięte mięśnie.
Skutki braku leczenia bezsenności
Bezsenność sama nie zniknie, jeśli jej przyczyny leżą w problemach zdrowotnych, a nie w niezdrowym trybie życia. Na szczęście zmniejszenie jej przykrych objawów jest możliwe, choć zawsze uzależnione od rodzaju problemu będącego jej przyczyną. A co się stanie, jeśli zaniechamy leczenia?
Nieleczone problemy ze snem mogą prowadzić do:
- pogorszenia zdolności koncentracji i obniżenie zdolności motorycznych oraz szybkości reakcji na sytuacje - może to stwarzać problemy zawodowe, ale także poważne zagrożenie dla pacjenta i innych osób (niewyspany kierowca na drodze to ogromne niebezpieczeństwo),
- obniżenia jakość życia związana z ciągłym poczuciem zmęczenia, znużenia, wyczerpania fizycznego i psychicznego, senności i rozdrażnienia,
- obniżenia odporności na czynniki chorobotwórcze,
- nadwagi i otyłości,
- podwyższenia ryzyka zachorowania na niektóre choroby przewlekłe - nadciśnienie, choroby serca, chorobę wrzodową i inne.
Leczenie bezsenności
Jeśli masz wymienione objawy i podejrzewasz u siebie bezsenność, należy natychmiast udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który skieruje Cię do specjalisty, zwykle psychiatry, neurologa lub specjalistycznego ośrodka zajmującego się zaburzeniami snu. Odpowiednia diagnostyka pozwoli poznać przyczyny takiego stanu rzeczy i zastosować odpowiednio dopasowane metody terapeutyczne.
Jeśli przyczyną bezsenności okażą się chrapanie lub obturacyjny bezdech senny, odpowiednią terapię może stanowić stosowanie aparatu CPAP, który poprzez wytwarzanie stałego, dodatniego ciśnienia w drogach oddechowych pacjenta może zapobiec chrapaniu i bezdechom, zapewniając spokojny sen i optymalne dotlenienie organizmu. Takie postępowanie może zmniejszyć objawy przykrych dolegliwości, dzięki czemu pacjent lepiej się wysypia. Wystarczy tylko kupić aparat wraz z maseczką (aparaty CPAP są refundowane ze środków NFZ na podstawie wniosku wystawionego przez lekarza) i stosować każdej nocy - są bardzo lekkie i wykonane z miękkich, oddychających tworzyw. Aparat pracuje niezwykle cicho i można zabrać go ze sobą w podróż - zmieści się do każdej torby.
W łagodnych przypadkach bezsenność można łagodzić za pomocą zmiany trybu życia, zachowaniu właściwej higieny snu oraz stosowania technik behawioralnych. W ostateczności, kiedy te metody zawiodą lub pacjent jest w stanie wyczerpania spowodowanego brakiem snu, stosuje się leczenie farmakologiczne. Trzeba jednak pamiętać, że mogą one wywoływać działania niepożądane, a nawet uzależnienie. Dlatego też farmakologię należy stosować ściśle wg wskazówek lekarza i przeczytać wszystkie informacje zawarte w ulotce leku.
Bezsenność jest poważnym zaburzeniem, które ma negatywny wpływ na nasze samopoczucie, codzienne funkcjonowanie oraz nasz stan psychiczny. Może być wynikiem rozmaitych chorób i schorzeń, ale także stanowić ich pierwszy zwiastun.
Dlatego tak ważne jest, aby poznać jej przyczyny i wdrożyć odpowiednie metody terapii.